Fazla Çalışma Ücreti Ödemem Gerektiğinde Hangi Oranı Uygulamalıyım?
Fazla çalışma, işçinin normal çalışma saatlerini aşan bir süreyle çalışması durumudur. İş Kanunu’na göre, işçilerin haftalık 45 saati aşan çalışma süreleri fazla mesai olarak kabul edilir ve bu süreler için işçiye normal ücretin %50 fazlası ödenmelidir.
Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması: Normal Çalışma Süresi: Türkiye'de normal çalışma süresi haftada 45 saattir. Bu süre iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde farklı bir şekilde belirlenmişse, o süre geçerlidir.
Fazla Çalışma Ücreti Oranı: Normal çalışma süresini aşan her bir saat için işçiye normal saatlik ücretinin %50 fazlası ödenir. Örneğin, işçinin saatlik ücreti 50 TL ise, fazla çalışma ücreti 75 TL olacaktır.
Örnek:
Normal Saatlik Ücret: 50 TL
Fazla Çalışma Ücreti: 50 TL + (%50 fazla) = 75 TL
Fazla çalışma ödemesi, yalnızca normal çalışma saatlerini aşan çalışmalar için yapılır. Yasal olarak bu düzenleme, işçilerin aşırı çalıştırılmasını engellemeyi amaçlar ve işçilerin sağlıklı çalışma koşullarını korumayı hedefler.
Fazla Çalışma, Çalışma Saatleri Ya da Tatil Günleriyle İlgili Hangi Yasal Düzenlemelere Uymam Gerekmektedir?
İş Kanunu’na göre, işverenlerin fazla çalışma, çalışma saatleri ve tatil günleri ile ilgili belirli yasal düzenlemelere uyması gerekir:
- Haftalık Çalışma Süresi ve Fazla Çalışma: Haftalık toplam çalışma süresi 45 saati aşamaz. Bu, işçinin bir haftalık çalışma süresidir. Haftalık çalışma süresi, işyerinde günlük çalışma saatleri ile belirlenir. Çalışma saatleri, işyerinde her gün eşit süreyle yapılabileceği gibi, haftanın günlerine göre de dağılabilir.
- Fazla Çalışma Ücreti: Fazla çalışmaya başvurulması durumunda, işçiye normal ücretinin %50 fazlası ödenmelidir.
- Hafta Tatili ve Bayram Tatilleri: İş Kanunu’na göre, her işçiye haftada 1 gün tatil verilmesi zorunludur. Bu tatil, işçinin çalışmaya başlamasından itibaren 7 gün içinde verilmelidir. Çalışan, hafta tatili gününde çalıştırılacaksa, bu çalışmanın karşılığında işçiye bir buçuk günlük fazla ücret ödenmelidir. Bayram Tatilleri ve Resmi Tatiller: Bayram tatillerinde çalışan işçilere de %100 fazla çalışma ücreti ödenmesi gereklidir. Yani, işçinin normal ücretinin iki katı, bayram veya resmi tatil günlerinde çalıştırıldığında ödenmelidir.
- Çalışma Saatlerinin Aşılması: İşveren, işçileri haftada 45 saati aşan çalışmalara zorlayamaz. Ancak, işyerindeki olağanüstü durumlar veya acil işler için fazla çalışma uygulanabilir. Çalışan, fazla çalışma için rızasını önceden vermiş olmalıdır.
- Yıllık Fazla Çalışma Limiti: Yıllık fazla çalışma sınırı, 270 saat olarak belirlenmiştir. Bir işçi, yılda bu kadar fazla çalışma yapabilir. Ancak bu sınıra dikkat edilmesi gerekir, çünkü fazla çalışma miktarı aşılırsa işveren cezai yaptırımlarla karşılaşabilir.
Çalışanlarımın Fazla Çalışma Yapmalarını Zorunlu Kılabilir Miyim?
İşverenler, işyerinde bazı özel durumlarda fazla çalışma talep edebilir. Ancak fazla çalışmayı zorunlu kılmak için belirli kurallar vardır:
Fazla Çalışma İçin Çalışanın Rızası: Zorunlu fazla çalışma, çalışanı rızası dışında çalıştırmak anlamına gelmemelidir. Yasal olarak, işverenler işçiye fazla çalışma yaptırabilir ancak bu çalışmayı yapmak için işçinin rızasını almalıdır. İşçi, fazla çalışma için gönüllü olmalıdır. Zorla fazla çalışma çalıştırmak, işçi haklarını ihlal etmek anlamına gelir.
İstisnalar: Acil Durumlar: İşyerinde bir acil durum (örneğin, yangın, doğal afet, makine arızası vb.) söz konusu olduğunda, işveren işçiyi fazla çalışmaye çağırabilir. Ancak bu durumun sınırlı ve geçici olması gerekir.
Toplu İş Sözleşmeleri ve Anlaşmalar: Bazı durumlarda, toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmesinde fazla çalışma ile ilgili özel hükümler olabilir. Bu tür durumlarda, işçi ile işveren arasında anlaşmaya varılabilir.
Fazla Çalışmaya Zorlanma Durumu: İş Kanunu, işçileri fazla çalışma yapmaya zorlamaz. Çalışan, fazla çalışma yapmak istemezse, işveren bu durumu dikkate almalıdır. İşçi fazla çalışma yapmaya zorlanamaz, aksi halde yasal haklardan feragat edebilir.
Fazla Çalışma Ücretlerini Bordroda Nasıl Gösterilmeliyim?
Fazla çalışma ücretlerinin doğru bir şekilde bordroda gösterilmesi, işverenin hem yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi hem de işçiye doğru ödeme yapması açısından önemlidir.
Bordroda Fazla Çalışma Ücretlerinin Gösterilmesi: Fazla çalışma ücreti, bordroda ayrı bir kalem olarak belirtilmelidir. Yani işçinin normal maaşıyla fazla çalışma ücreti, net bir şekilde ayrı gösterilmelidir. Fazla çalışma oranı ve çalışma saati belirtilmelidir. Bordroda işçinin yaptığı fazla çalışma saati ve fazla çalışmaya ilişkin ücretin hesaplaması da gösterilmelidir.
Örnek Bordro Gösterimi:
Bordroda şu şekilde bir gösterim yapılabilir:
Açıklama Brüt Tutar
Normal Ücret 3.000 TL
Fazla Çalışma (10 saat) 250 TL
Toplam Brüt Ücret 3.250 TL
Not: Fazla çalışma ücreti işçinin brüt ücretinin %50 fazlası olduğundan, 10 saat fazla çalışma yapan bir çalışanın fazla çalışma ücreti, saatlik ücretin %50 fazlası üzerinden hesaplanır.
Vergi ve Sigorta Kesintileri: Fazla çalışma ücretleri, işçinin normal ücretine ek olarak ödense de, bu ödemelere de vergi ve sosyal güvenlik kesintileri yapılmalıdır. Fazla çalışmaya dair kesintiler de bordroda net bir şekilde belirtilmelidir.
Fazla Çalışma ve SGK: Fazla çalışma ücretleri, sosyal güvenlik primine tabidir ve bu nedenle SGK primine de dahil edilmelidir. Fazla çalışma ücreti üzerinden hesaplanan primler, normal ücret gibi düzenli olarak SGK'ya bildirilecektir.
Sonuç: Fazla çalışma, işçilerin çalışma saatlerinin uzatılması ve buna karşılık ekstra ücret ödemesi gerekliliğini gündeme getirir. İşverenlerin, fazla çalışma ile ilgili olarak yasal düzenlemelere ve iş sözleşmesinde belirtilen şartlara dikkat etmeleri büyük önem taşır. Hem işçinin hakları korunmalı hem de işverenin yasal sorumlulukları yerine getirilmelidir. Ayrıca, fazla çalışma ücretlerinin bordroda doğru bir şekilde gösterilmesi, işverenin vergi ve sigorta yükümlülüklerini düzgün bir şekilde yerine getirmesini sağlar.
Sorun Bilelim İletişim Bilgileri:
- Mail: bilgi@sorunbilelim.com
- Hakan Konyalı Telefon: 0543 570 90 25
- Hakan Konyalı Mail: hkonyali@sorunbilelim.com
- Şaban Kurtaran Telefon: 0532 067 48 62